Markete gidip bir ürün seçmek artık sadece fiyat karşılaştırmasıyla bitmiyor. Sağlıklı, katkısız, doğal ya da “organik” etiketleri her yerde ama gerçekte ne ifade ediyorlar? Gıda etiketlerini doğru okumak, bilinçli bir tüketici olmanın temel adımı. Gelin birlikte bu etiketlerin dilini çözelim.
1. İçindekiler Listesi: Az ve Tanıdık Olmalı
Etiketin en önemli kısmı, içindekiler listesidir. İçerikler miktar sırasına göre dizilir; yani ilk sıradaki madde, ürünün büyük kısmını oluşturur.
- Ne kadar kısa ve anlaşılırsa o kadar iyidir.
- “Sodyum benzoat”, “glikoz şurubu”, “monosodyum glutamat (MSG)” gibi kimyasal terimler varsa dikkatli olun.
- “Doğal aroma” gibi ifadeler sanıldığı kadar masum olmayabilir — net içeriği üreticiye göre değişebilir.
2. Besin Değerleri Tablosu: Gerçek Rakamları Yakalayın
Kalori, yağ, protein ve karbonhidrat miktarları her üründe bulunur. Ama çoğu zaman bu değerler 100 gram üzerinden ya da 1 porsiyon üzerinden verilir.
- Öncelikle bir paketin kaç porsiyon olduğunu kontrol edin.
- Şeker oranı günlük ihtiyacın %10’unu geçiyorsa, tekrar düşünün.
- “Düşük yağlı” bir ürün, yüksek şekerli olabilir — sadece tek bir değere değil, tabloya bütün olarak bakın.
3. Katkı Maddeleri ve E-Kodları
E-kodları Avrupa Birliği’nin tanımladığı katkı maddeleridir. Her E kodu zararlı değildir ama bazıları hassas bünyelerde olumsuz etkiler yaratabilir.
Örneğin:
- E621 (MSG) – Tat artırıcı, bazı kişilerde baş ağrısı yapabilir.
- E951 (Aspartam) – Yapay tatlandırıcı, bazı ülkelerde sınırlı kullanılır.
Doğru bilgi için E kodu rehberlerine göz atmak iyi bir alışkanlık olabilir.
4. Son Tüketim ve Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (STT / TETT)
Bu iki tarih birbirine karıştırılır:
- STT (Son Tüketim Tarihi): Geçmişse tüketilmemeli.
- TETT (Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi): Kaliteyi ilgilendirir, sağlık açısından risk oluşturmaz ama tat ve dokuda değişiklik olabilir.
5. Organik, Doğal, Glutensiz, Vegan vs. Etiketleri
Pek çok ürün pazarlama amacıyla bu etiketleri kullanır. Ancak her etiketin yasal bir tanımı ve sertifikasyon süreci vardır:
- Organik: Belirli denetimlerden geçmiş, resmi sertifikalı ürünlerdir.
- Doğal: Resmi bir tanımı yoktur, üreticiye göre değişebilir.
- Vegan / Glutensiz: Genellikle güvenilirdir ama çapraz bulaşma riski göz önünde bulundurulmalı.
Gıda alışverişi artık sadece damak tadına göre değil, uzun vadeli sağlığımızı etkileyen bir karar süreci. Etiketleri doğru okumayı öğrenmek, bizi bilinçli tüketici yapar. Ne yediğimizi bildiğimizde hem bedenimize hem de geleceğimize yatırım yapmış oluruz.